Tezy Programowe na VI Kongres Spółdzielczości

Tezy programowe na wstępie nawiązują do tradycji i zasad według, których działały powołane w 1816 r. przez ks. Stanisława Staszica Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze dla Ratowania się Wspólnie w Nieszczęściach. Na podobnych zasadach działa powstały w połowie XX wieku hiszpańska korporacja Mondragon w kraju Basków.

Dorobek historyczny w zakresie formułowania zasad spółdzielczych spożytkowany został podczas XXXI Kongresu Międzynarodowego Związku Spółzielczego w Manchesterze w 1995 r. w postaci przyjęcia dokumentu pod nazwą "Deklaracja Spółdzielczej Tożsamości". Deklaracja zwiera oprócz "Zasad" definicję spółdzielni oraz określa wartości spółdzielczego działania.

Dokument ten stał się elementem międzynarodowego prawa spółdzielczego. W Polsce jest wciąż niewystarczająco znany a nadanie mu formy obowiązującego prawa napotyka ciągle na różne problemy, między innymi ze strony samych spółdzielców.

Trzeba podkreślić, że zasady spółdzielcze stanowią o odmienności spółdzielczej formy gospodarowania, o jej istocie i specyfice.

Odpowiadając na postawione przez autora tez pytania czym powinny być w polskiej spółdzielczości wartości i zasady spółdzielcze, czy powinny być zapisane w polskim prawie należy zauważyć, że w Polsce działa około 300 spółdzielni różnych branż nieprzerwanie od ponad 100 lat. Wśród tych spółdzielni jest Wytwórcza Spółdzielnia Pracy "Społem" w Kielcach. Tak więc tradycja i wartości spółdzielczej działalności posiadają trwałą wartość i są istotą spółdzielczej tożsamości.

Po 27 latach transformacji w Polsce wegług GUS dane dotyczące całej spółdzielczości informują o systematycznym zmniejszaniu się potencjału spółdzielczości na rzecz wielkich korporacji zgaranicznych, których powstanie było popierane przez państwo i samorządy terytorialne różnych szczebli.

Spółdzielczość została w znacznym stopniu sprowadzona do czystego biznesu komercyjnego.

Przyczyn tego stanu na pewno jest wiele i odpowiedź nie będzie krótka i łatwa. Niektóre z nich to:

1. brak u większości polskich polityków, naukowców, ekonomistów, dziennikarzy i prawników oraz członków rządu świadomości i przekonania do wartości spółdzielczego gospodarowania na rzecz rozwoju demokratycznego społeczeństwa i gospodarczego Polski,
2. brak wśród spółdzielców różnych branż a także pomiędzy spóldzielniami współpracy i konsekwencji działania w celu obrony rodzimej przedsiębiorczości,
3. niechęć większości kadr kierowniczych do doskonalenia wiedzy fachowej i szkolenia pracowników spowodowała brak młodej kadry fachowej do prowadzenia spółdzielni,
4. wprowadzone zmiany przepisów prawa spółdzielczego nie uwzględniały wartości i zasad spółdzielczych i ne zapewniały integracji i rozwoju spółdzielczości.